ครอบครองอยู่อาศัยในที่ดินผู้อื่น 10 ปี อ้างครอบครองปรปักษ์ได้หรือไม่เจ้าของที่ดินฟ้องขับไล่ได้หรือไม่

ครอบครองอยู่อาศัยในที่ดินมีโฉนดของผู้อื่นเกินกว่า 10 ปี ถือว่าครอบครองปรปักษ์หรือไม่ เจ้าของที่ดินฟ้องขับไล่ได้หรือไม่

           หลักเกณฑ์ ที่จะถือว่าได้กรรมสิทธ์โดยครอบครองปรปักษ์นั้น มาตรา 1382 มิใช่ถือว่าเป็นการครอบครองปรปักษ์เสมอไปไม่

            มาตรา 1382 บัญญัติไว้ว่า บุคคลใดครอบครองทรัพย์สินของผู้อื่นไว้โดยความสงบและโดยเปิดเผยด้วยเจตนาเป็นเจ้าของ ถ้าเป็นอสังหาริมทรัพย์ได้ครอบครองติดต่อกันเป็นเวลาสิบปี ถ้าเป็นสังหาริมทรัพย์ได้ครอบครองติดต่อกันเป็นเวลาห้าปีไซร้ ท่านว่าบุคคลนั้นได้กรรมสิทธิ์

องค์ประกอบที่สำคัญ คือ ผู้ครอบครองจะต้อง

1.ครองครองโดยสงบ คือ ไม่ถูกจำกัดให้ออกจากที่ดินและไม่มีการฟ้องร้อง แจ้งความเป็นคดีต่อกัน

2.ครอบครองโดยเปิดเผย คือ ครอบครองโดยไม่ได้ปิดบังอำพราง หรือแอบใช้ แอบครอบครอง

3. ด้วยเจตนาเป็นเจ้าของที่ดินนั้น  ต้องถือตามพฤติการณ์แห่งการเข้ายึดถือครอบครองอยู่อาศัยในที่ดินนั้นเป็นแต่ละกรณี ไป เช่น การหวงกันมิให้บุคคลอื่นเข้ามาเกี่ยวข้อง  การดูแลรักษาที่ดินไว้เพื่อประโยชน์แห่งตน การปฎิเสธต่อการอ้างสิทธิของบุคคลอื่น  ครอบครองทำประโยชน์อย่างจริงจัง ไม่ได้อาศัยสิทธิหรือครอบครองแทนผู้ใด เช่น ครอบครองทรัพย์มรดกแทนทายาทโดยธรรม  ครอบครองทรัพย์ที่เช่าแทนผู้เช่า เข้าไปขออาศัยอยู่โดยความยินยอมอนุญาตของเจ้าของ ไม่ถือว่าครอบครองโดยเจตนาเป็นเจ้าของ

4. ต้องครอบครองติดต่อต่อเนื่องกันเกินกว่า 10 ปี (สังหา 5 ปี)

แต่หากไม่ครบหลักเกณฑ์ตามกฎหมาย มาตรา 1382 แม้ครอบครองนานเท่าใดก็ไม่ถือว่าได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยครอบครองปรปักษ์ ผู้มีสิทธิในที่ดินสามารถฟ้องขับไล่ออกจากที่ดิน และเรียกค่าเสียหายได้ เช่น

1.ครอบครองทรัพย์มรดกฐานะทายาทหรือผู้จัดการมรดก  โดยยังมิได้มีการเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือ ตามมาตรา 1381

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 5396/2539  จำเลยที่2รับโอนที่ดินมาจากจำเลยที่1ซึ่งเป็นมารดาและผู้จัดการมรดกของม. ซึ่งเป็นบิดายังถือไม่ได้ว่าเป็นการยักย้ายหรือปิดบังทรัพย์มรดกอันจะถูกกำจัดมิให้รับมรดก จำเลยที่1รับโอนที่พิพาทมาในฐานะเป็นมรดกของม.โดยยังไม่ได้มีการแบ่งให้แก่ทายาทอื่นและต่อมาก็ได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้จัดการมรดกของม. ถือว่าจำเลยที่1ครอบครองที่พิพาทไว้แทนทายาทอื่นด้วยทั้งจำเลยที่1ก็ไม่ได้บอกกล่าวเปลี่ยนลักษณะแห่งการครอบครองไปยังทายาทอื่นแม้จะครอบครองนานเพียงใดก็ไม่ได้กรรมสิทธิ์โดยการครอบครองปรปักษ์

2. การเช่าที่ดิน ถือว่าผู้เช่าครอบครองแทนผู้ให้เช่า  ครอบครองมานานเพียงก็อ้างครอบครองปรปักษ์ไม่ได้   เว้นแต่จะได้มีการเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือ ตามมาตรา 1381

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 278/2547 จำเลยที่ 5 อยู่ในที่ดินพิพาทโดยอาศัยสิทธิการเช่าระหว่างโจทก์กับจำเลยที่ 9 การอยู่ในที่ดินพิพาทของจำเลยที่ 5 จึงไม่ใช่การครอบครองด้วยเจตนาเป็นเจ้าของ จำเลยที่ 5 จึงไม่ได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินพิพาทด้วยการครอบครองปรปักษ์

3. กรณีจำนองที่ดิน ถือว่ารับจำนอง ครอบครองแทนผู้จำนอง ครอบครองมานานเพียงก็อ้างครอบครองปรปักษ์ไม่ได้   เว้นแต่จะได้มีการเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือ ตามมาตรา 1381

4.กรณีขายฝากผู้รับซื้อฝากเป็นผู้ครอบครองแทนผู้ขายฝาก เว้นแต่มีข้อตกลงว่าจะให้ตกเป็นกรรมสิทธิ์เมื่อครบกำหนดเวลา หลังครอบกำหนดเวลาแล้วจึงนับเวลาครอบครองปรปักษ์ได้

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1033/2537  แม้ ส. ได้ชำระเงินค่าไถ่ที่ดินพิพาทจากการขายฝากแล้วมิได้จดทะเบียนให้ถูกต้องตามกฎหมายก็ตาม แต่การครอบครองที่ดินพิพาทของ ส.นับแต่บัดนั้นส.ย่อมมีเจตนายึดถือเพื่อตนเมื่อผู้ร้องได้รับการยกให้ที่ดินพิพาทจากส.โดยส.มอบการครอบครองให้ แล้วผู้ร้องได้ครอบครองที่พิพาทมาจนส.ถึงแก่กรรมและหลังจากนั้นจนถึงวันที่ผู้ร้องมาร้องต่อศาลขอแสดงกรรมสิทธิ์ ก็ไม่ปรากฏว่าผู้คัดค้านได้โต้แย้งการครอบครองของผู้ร้องแต่ประการใด ถือว่าผู้ร้องครอบครองที่ดินพิพาทโดยความสงบและโดยเปิดเผยด้วยเจตนาเป็นเจ้าของติดต่อกันตลอดมาเป็นเวลากว่า 10 ปี ผู้ร้องย่อมได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินพิพาท ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1382

5. กรณีเจ้าของรวม ถือว่าเจ้าของรวมคนหนึ่งที่ครอบครองอยู่นั้น ครอบครองแทนเจ้าของรวมคนอื่นครอบครองมานานเพียงก็อ้างครอบครองปรปักษ์ไม่ได้   เว้นแต่จะได้มีการเปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือ ตามมาตรา 1381

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2434/2549 แม้จำเลยจะเป็นผู้ครอบครองที่ดินพิพาทเพียงผู้เดียวก็ตาม แต่เมื่อข้อเท็จจริงฟังได้ว่าจำเลยกับนาง ศ. เป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์รวมในที่ดินพิพาท นาง ศ. ยังคงมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินพิพาทกึ่งหนึ่ง และไม่ปรากฏว่าจำเลยได้กระทำการใด ๆ อันเป็นการบ่งชี้ว่าจำเลยได้เปลี่ยนลักษณะแห่งการยึดถือที่ดินพิพาทแต่อย่างใด การที่จำเลยครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินพิพาท จึงเป็นการครอบครองไว้แทนนาง ศ. เจ้าของกรรมสิทธิ์รวมด้วย

6.ครอบครองโดยไม่สงบ ไม่เปิดเผย

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 522/2480เข้าครอบครองทิ่ดินที่ผู้อื่นครอบครองไว้แล้ว แต่ต่างฝ่ายต่างหวงห้ามต่างถือเป็นเจ้าของกันเรื่อยมา จนถึงกับไปแจ้งต่ออำเภอหลายครั้ง จะฟังว่าจำเลยครอบครองโดยความสงบไม่ได้

7.กรณีครอบครองติดต่อกันไม่ครบ 10 ปี

8. กรณีไม่ถือว่าครอบครองโดยมีเจตเป็นเจ้าของ เช่น